Een stukkie over een debuut schrijven zonder het boek te beoordelen, zou belachelijk zijn. Laat ik derhalve voorop stellen dat James Worthy geslaagd is en het lezen waard. Tegelijkertijd gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat ook dit, behalve een boekbespreking, een egodocument is. Maar wel een egodocument dat zonder James’ boek nooit geschreven had kunnen worden. Onze paden kruisen elkaar al sinds een jaar of tien geleden. Eerst digitaal. Later troffen we elkaar in Club Noa in Leeuwarden, om daarna verscheidene keren gelijktijdig in Paradiso of de Melkweg te zijn. Recenter was er de eerste Vriend&Vijand, hier op deze website. Nu is er een boek, dat mijn gedachten ook niet ongemoeid laat. Een boek dat behalve fijn om te lezen, een onbedoelde trap onder m’n reet is.
James mag ik, om de doodeenvoudige reden dat hij zo verdomde aardig is. Dat zie je ook terug in z’n boek. James Worthy is het boek van een aardige schrijver. De protagonist is dan misschien niet altijd een even aardige gast en nogal vol van zichzelf, maar je merkt direct dat dit werk niet is geschreven door een of andere pretentieuze klootzak, die schrijvers toch meestal zijn. Ook ik zou zo’n schrijver zijn. Een pretentieuze klootzak. Maar mijn inspiratie en discipline laten me de laatste tijd zo in de steek, dat ik niet verder kom dan lullige berichtjes van 140 tekens die een kleine duizend idioten de moeite waard vinden. Daarom moet dit boek de trap onder mijn hol zijn. James, die ik dus al best lang ken, en die ik zag uitgroeien tot de laconieke debutant die hij nu is, moet als voorbeeld dienen. Worstelde hij ook niet met een soort schrijversblok? Hij schreef het in Vriend&Vijand, dus dan is het zo. Van die bank en schrijven!
Maar goed, genoeg over mij, laten we het debuut eens onder de loep nemen. James’ boek gaat over een liefdesleven. Of eigenlijk het gebrek daaraan. En over seks. In beginsel heb ik een pleurishekel aan boeken over seks; het oeuvre van Giphart mijd ik door de geruchten erover als de pest. Seks is iets dat je moet doen, niet iets waarover je moet lezen of schrijven. Dat zou al duidelijk moeten zijn bij de instinctieve weigering van dertienjarigen om de brochures die bij de seksuele voorlichting horen een blik waardig te gunnen. James heeft daar iets op gevonden en een therapie ontwikkeld die zelfs de meest frigide feministes over de streep zal trekken: tegenover elke gebeurtenis waarin seks een rol speelt, staat een aantal lachwekkende passages of een salvo grappen die je hardop laten lachen. En geloof me, je moet in staat van verregaande ontbinding zijn, wil je niet lachen om dit boek.
De personages in dit verhaal kun je in elke willekeurige stad van straat plukken, mits je een beetje uit de buurt blijft van literaire cafés, waar die pretentieuze klootzakken waarover ik eerder handelde zich bevinden. Van die moeilijke mensen, met van die moeilijke problemen? In dit boek vind je ze niet, althans niet het slag dat zich ophoudt in de literaire cafés en orgastisch reageert op elke willekeurige Bildungsroman. Daaraan wil ik overigens wel direct toevoegen dat ook ik nog nooit in een literair café geweest ben, ik mijn problemen noch mezelf als moeilijk beschouw en ik nog nooit ben klaargekomen in de nabijheid van welke Bildungsroman dan ook.
Enfin, alledaagse types. Hier en daar ontwaar je een curieuze cadet, zeker als je een burgerlul bent sinds je geboorte, maar eerst en vooral zijn dit gewoon de jongens en meisjes over wie je struikelt in de Paradiso. En dat maakt het toch erg leuk. Die herkenning. Zelfs voor mij, als jonge vader volledig vervreemd van het vrijgezellenbestaan en symbiotisch vergroeid met mijn gezin dat me bijzonder lief is, is het voorstelbaar dat het leven van een dertigjarige vrijgezel niet altijd over rozen gaat. Misschien juist omdat ik de burgerlijkheid zelve ben.
Om het in de woorden van een pretentieuze burgerlul op te tekenen: dit debuut gaat over het wel en wee van een onvrijwillige vrijgezel, in de steek gelaten door de nomade die de onverzadigbare liefde heet, die met haar hele hebben en houwen verder trekt als de weide leeg gegraasd is. De weide, berooid en verslagen, terugverlangend naar het eens door haar gebrachte leven, treurt in al zijn dorheid met niet meer omhanden dan een vervlogen herinnering. Het is voor mij nog eens een bevestiging: ik ben dolblij dat mijn weide weelderig in bloei staat.
Goed. Grappen, (mislukte) liefde en seks. Zeker, je zal het vinden in dit boek. Wat moet er verder over gezegd worden? De protagonist is schrijver, minstens zo mislukt als zijn (aanvankelijke) liefdesleven. Hij heeft wel drie echte vrienden. Die vriendenclub moet overigens voor bijna iedere man een feest van herkenning zijn. Zo brengt James zijn tijd met deze kameraden niet door om problemen te bespreken, maar eerder om problemen te vergeten. Juist daarom, en omdat dit debuut over verstikkende liefde gaat, spelen de vrienden een nadrukkelijke bijrol. Maar een onmisbare! Neem nou die gezonde neerslachtigheid, al dan niet veroorzaakt door een vrouw, die vrienden altijd weten weg te relativeren, door een stompzinnige opmerking te maken, of een potje Pro Evolution Soccer op te starten.
Zoals gezegd blijft de rol van mannen nogal beperkt. Toch gaat die vlieger niet helemaal op voor de nieuwe liefde van zijn droomvrouw en twee opdringerige chauffeurs, die beiden een graantje willen meepikken van zijn aantrekkingskracht op een Rotterdamse liftster. Ondanks dat ik met nieuwe liefdes van droomvrouwen en liftende meisjes uit Rotterdam geen ervaring heb, was het voor mij de voortdurende alledaagsheid die nooit saai wordt, die dit werk zo aangenaam maakt. Dit boek lees je niet voor koprollende plotwendingen, personages met driedubbelgelaagde persoonlijkheden of archaïsch taalgeweld. Dit boek lees je om te lachen. Bijvoorbeeld om mensen die van een hedonistisch-romantische levensstijl houden, maar onmogelijk kunnen leven met de minder rooskleurige kanten.
En tuurlijk, soms was ik de grappen een klein beetje zat, had ik behoefte te weten wat er verder nog omging in die hoofden en wilde ik, zijnde een pretentieuze lul, hersenpijnigende diepgang gevangen in taalkundige webben van poëtisch-gepolijste fijngevoeligheid, maar op hetzelfde moment kon ik geen genoeg krijgen van de ruwe, onbewerkte versmelting van lachspiermassages en neerslachtigheid. Gewoon een bitterzoete snack, die kraakt als je erop kauwt, recht in je bakkes. Lekker! Vooral omdat er ondanks die neerslachtigheid een enthousiasme in doorklinkt dat me aanspreekt, reden geeft om hardop te lachen, en ervoor gezorgd heeft dat ik na maanden niets noemenswaardigs geschreven te hebben tot dit stukkie gekomen ben.
Bedankt James!
Nieuwsgierig? Klik hier om James Worthy meteen te bestellen.
